Do budowy domu czy remontu mieszkania potrzebne są odpowiednie materiały, które najczęściej dostępne są w marketach i sklepach budowlanych. Na producencie ciąży obowiązek zapewnienia, aby wyroby budowlane były bezpieczne i możliwe do wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem. Producent musi posiadać wiedzę o wymaganiach dotyczących wyrobów budowlanych.

Drzwi, okna, płyty kartonowo – gipsowe, zlewozmywaki, umywalki, wanny, płytki ceramiczne, podłogi drewniane, wszystkie te wyroby podlegają określonym wymogom i przepisom unijnym lub krajowym. Wyroby budowlane, które spełniają wymagania, oznakowane są odpowiednio znakiem CE lub znakiem budowlanym. Na producencie wyrobu, jeszcze przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu, spoczywa obowiązek podjęcia odpowiednich działań w celu zagwarantowania, że będzie spełniał odpowiednie wymagania określone przepisami prawa, w tym będzie odpowiednio oznakowany i będzie posiadał wymaganą dokumentację.

Co jest wyrobem budowlanym?

Definicja zawarta w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych i odsyłająca do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. nie jest jednoznaczna. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wyrobami budowlanymi są wyroby przeznaczone do trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, podlegające znakowaniu CE lub znakiem budowlanym. Wśród tych znakowanych CE znajdziemy między innymi: ceramiczną kostkę brukową, krawężniki z kamienia naturalnego, styropian, wyroby z wełny mineralnej. Natomiast znakowane znakiem budowlanym są między innymi takie wyroby jak: kleje budowlane, sufity podwieszone (zestawy), wyroby murowe.

Może się również zdarzyć, że pewne wyroby, które z pozoru wydają się być wyrobami budowlanymi, wcale nie będą tak kwalifikowane, np. gwoździe. Jeżeli wykorzystamy je do mocowania określonych konstrukcji, które np. w budynku pełnią funkcje nośne, to w takiej sytuacji gwoździe będą wyrobem budowlanym. Jeśli natomiast posłużymy się nimi do wykonania ławki czy stołu, to przy takim zastosowaniu gwoździe nie będą zaliczane do wyrobów budowlanych. Istotne jest zatem zarówno przeznaczenie jak i zastosowanie danego wyrobu.

Jak prawidłowo oznakować wyrób budowlany?

Oznakowanie CE producent umieszcza bezpośrednio na wyrobie budowlanym lub na jego etykiecie w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku, gdy nie jest to możliwe lub nie można tego zapewnić z uwagi na charakter wyrobu, umieszcza się je na opakowaniu lub na dokumentach dołączonych do wyrobu. Oznakowaniu CE towarzyszą między innymi:

• dwie ostatnie cyfry roku, w którym zostało ono po raz pierwszy umieszczone,
• nazwa i adres siedziby producenta,
• numer referencyjny deklaracji właściwości użytkowych (producent jest zobowiązany wystawić taki dokument i może on być dostępny w sklepie lub na stronie internetowej),
• poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
• odniesienie do zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej.

Natomiast oznakowaniu znakiem budowalnym towarzyszą między innymi takie informacje jak:

• dwie ostatnie cyfry roku, w którym znak budowlany został po raz pierwszy umieszczony na wyrobie budowlanym,
• nazwa i adres siedziby producenta,
• nazwa i oznaczenie typu wyrobu budowlanego,
• numer referencyjny Polskiej Normy lub numer i rok wydania krajowej oceny technicznej, zgodnie z którą zostały zadeklarowane właściwości użytkowe,
• numer krajowej deklaracji (wydaje ją producent wyrobu),
• poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych.

Oznakowanie CE nie tylko na wyrobach budowlanych

Nie każdy wyrób, który znajdzie zastosowanie przy budowie i wykańczaniu domu lub mieszkania będzie wyrobem budowlanym. Część wyrobów jest objęta innymi wymaganiami, chociaż podobnie jak wyroby budowlane są one oznakowane znakiem CE. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku, gdy wyrób jest objęty którąś z dyrektyw nowego podejścia lub dyrektywą dotyczącą ekoprojektu dla produktów związanych z energią. W tym pierwszym przypadku przykładem są chociażby używane do ogrzewania pomieszczeń kotły gazowe, a w drugim kotły na paliwa stałe.

Jeśli pojawiają się wątpliwości czy dany wyrób należy zaklasyfikować do wyrobów budowlanych, czy też nie jest to wyrób budowlany, ale podlega innym wymaganiom np. dyrektywom nowego podejścia, warto zwrócić się do właściwego organu o wyjaśnienie tej kwestii. Organami tymi są wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jak również Prezesa UOKiK, który jest organem monitorującym funkcjonowanie krajowego systemu nadzoru rynku, czyli systemu dotyczącego wyrobów podlegających oznakowaniu CE.

Należy pamiętać, że to do obowiązków producenta, przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu, należy ustalenie wymagań, którym ten wyrób podlega i które musi spełniać.

Jak ważne są właściwości użytkowe wyrobów budowlanych?

Właściwości użytkowe wyrobów budowlanych posiadają fundamentalne znaczenie z punktu widzenia wymagań jakie powinny spełniać obiekty budowlane, w których wyroby budowlane zostały zastosowane. Przede wszystkim obiekty te powinny nadawać się do użycia zgodnie z ich zamierzonym zastosowaniem jak również zapewniać bezpieczeństwo i zdrowie osób mających z tymi obiektami kontakt. Właściwości użytkowe wyrobów budowlanych umożliwiają prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym, w których te wyroby zostały zastosowane w sposób trwały, spełnienie podstawowych wymagań do których zalicza się między innymi:

• bezpieczeństwo pożarowe,
• zdrowie i bezpieczeństwo użytkowników,
• ochronę środowiska,
• ochronę przed hałasem,
• oszczędność energii i izolacyjność cieplną.

Do obowiązków producentów należy sporządzenie:

• deklaracji właściwości użytkowych dla wyrobów oznakowanych CE oraz
• krajowej deklaracji właściwości użytkowych dla wyrobów oznakowanych znakiem budowalnym.

Informacje o wyrobie, w tym te, które dotyczą zadeklarowanych przez producenta właściwości użytkowych dają nabywcom wyrobów budowlanych możliwość porównania wyrobów dostępnych na rynku i wyboru tych, które są najbardziej dopasowane do ich potrzeb oraz warunków, jakie obiekt budowlany ma spełniać.

W celu sprawdzenia czy wyrób budowlany posiada zadeklarowane właściwości użytkowe może zostać poddany badaniom na zlecenie wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego lub Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Wyniki badań są publicznie dostępne na stronie Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego.

Kto kontroluje rynek wyrobów budowlanych?

Co do zasady wyroby budowlane są kontrolowane przez wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego oraz Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Kontrole mają na celu sprawdzenie czy wyroby budowlane spełniają wymagania określone w ustawie o wyrobach budowlanych. W następstwie kontroli i w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości organy wszczynają postępowania administracyjne, które mogą zakończyć się między innymi nakazem wycofania wyrobu budowlanego z obrotu ale też zakazem obrotu danymi wyrobami budowlanymi. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości, organ przeprowadzający postępowanie, może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną, a maksymalny jej wymiar w pewnych przypadkach może wynieść do 100 tyś zł.

Rynek wyrobów budowlanych i zjawiska na nim zachodzące mogą podlegać również kontroli Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wprowadzanie do obrotu wyrobów budowlanych, które nie spełniają deklarowanych właściwości użytkowych, może zostać uznane za nieuczciwą praktykę rynkową naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (tak w nieprawomocnej decyzji Prezesa UOKiK nr DOZIK-6/2019).

Prezes UOKiK może również podjąć czynności mające na celu zbadanie rynku pod kątem potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu ochrony konkurencji. W przypadku zaistnienia nieprawidłowości i działań przedsiębiorców ograniczających konkurencję, Prezes UOKiK wydaje decyzję stwierdzającą praktykę. Jednocześnie organ może nałożyć karę w wysokości do 10 % obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary (karom finansowym mogą podlegać również osoby zarządzające). W orzecznictwie Prezesa UOKiK znajdujemy decyzje dotyczące stwierdzanych antykonkurencyjnych praktyk na rynku wyrobów budowlanych (np. praktyki ograniczające konkurencję na rynku cementu w Decyzji nr DOK-7/09).