1 czerwca 2022 r. weszły w życie nowe unijne przepisy o wyłączeniach (spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję) niektórych rodzajów porozumień wertykalnych. Zaproponowane zmiany mają bardzo szerokie znaczenie praktyczne, ponieważ dotyczą wszystkich przedsiębiorców, którzy – prowadząc działalność gospodarczą na terytorium UE – zawierają umowy ze swoimi dostawcami, dystrybutorami, czy kontrahentami działającymi na różnych szczeblach obrotu. Przygotowaliśmy dla Państwa kilka krótkich artykułów, w których przedstawiamy najważniejsze zmiany, aby ułatwić prowadzenie działalności w sposób zgodny z prawem konkurencji.

Porozumienia wertykalne

Porozumienia wertykalne to umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach łańcucha produkcji i dystrybucji. Ich przykładami są różne rodzaje umów dystrybucyjnych czy umów dotyczących dostaw, których funkcjonowanie na rynku jest powszechne. Do porozumień wertykalnych nie należą jedynie, co do zasady, umowy zawierane pomiędzy bezpośrednimi konkurentami. Z uwagi na ten fakt właśnie unijne prawo konkurencji traktuje znacznie mniej rygorystycznie umowy wertykalne. W konsekwencji znaczna część z nich jest wyłączona spod zakazu antykonkurencyjnych porozumień, o którym mowa w art. 101(1) TFUE[1]. Oznacza to w praktyce, że te właśnie wyłączone umowy mogą być zawierane przez przedsiębiorców bez ryzyka podważania ich legalności w prowadzonych przez KE[2] czy Prezesa UOKiK[3] postępowaniach antymonopolowych, czy nakładania wysokich kar.

Obowiązujące od 1.06.2022 r. Rozporządzenie 2022/720[4] oraz towarzyszące mu Wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych (opublikowane przez KE z datą 10.05.2022 r.) są aktami prawa unijnego wskazującymi dość precyzyjnie jakie rodzaje wspomnianych umów wertykalnych i w jakich okolicznościach można uznać za zgodne z prawem konkurencji. Z perspektywy zatem przedsiębiorców zawierających takie umowy (oraz doradzających im prawników) akty te mają znaczenie kluczowe dla ograniczania wspomnianych ryzyk. Jest to istotne również z tego powodu, że unijny prawodawca przewidział dość długi, 12-letni termin obowiązywania tych regulacji (będą one obowiązywać do 31.05.2034 r.)[5]. W tym okresie nowe przepisy będą punktem odniesienia dla orzecznictwa KE i UOKiK w obszarze umów wertykalnych.

Kiedy zakaz nie ma zastosowania

Zakaz zawierania antykonkurencyjnych porozumień nie ma zastosowania do umów zawieranych pomiędzy dostawcami i odbiorcami towarów lub usług (porozumienia wertykalne) na zasadach wskazanych w Rozporządzeniu 2022/720[6].

Warunkiem obowiązywania wspomnianych wyłączeń jest osiąganie przez każdą ze stron umowy udziałów rynkowych nie przekraczających 30 proc. Przy czym należy doprecyzować, że ten pułap 30 proc. należy liczyć osobno dla dostawcy i nabywcy, w każdym przypadku odnosząc go do rynku, na którym działa dany podmiot (np. rynek produkcji lub rynek dystrybucji).

Równocześnie w Rozporządzeniu 2022/720 – wzorem wcześniej obowiązujących regulacji[7] – znajdują się dwie listy ograniczeń, które alternatywnie:

1. wyłączają porozumienia zawierające wskazane tu ograniczenia spod zakresu wyłączenia (i tym samym wskazują, że są to porozumienia zakazane[8]), bądź też
2. wyliczają konkretne klauzule umowne, które nie mogą być uznane za wyłączone spod zakazu z uwagi na ich antykonkurencyjny charakter[9].

Znaczna część przyjętych tu reguł jest kontynuacją rozwiązań obowiązujących przed 1.06.2022 r.

Okres przejściowy i najważniejsze zmiany

Z perspektywy przedsiębiorców, którzy są stronami umów wertykalnych zawartych wcześniej (przed dniem wejścia w życie nowych regulacji, tj. przed 1.06.2022 r., i zgodnych z obowiązującymi wówczas regulacjami) istotny jest okres przejściowy przewidziany dla nich na dostosowanie tychże umów do nowych zasad. Okres ten wynosi rok, co oznacza w praktyce, że w dniu 1.06.2023 r. wszystkie umowy wertykalne funkcjonujące na rynku UE powinny być zgodne z wymogami Rozporządzenia 2022/720[10].

Jeżeli chodzi natomiast o nowe umowy, zawierane od czerwca 2022 r., powinny one uwzględniać regulacje nowego Rozporządzenia 2022/720 od momentu ich zawarcia.

Najważniejsze różnice wprowadzane ww. Rozporządzeniem 2022/720 w stosunku do obowiązujących wcześniej przepisów dotyczą m.in. następujących obszarów:

• Ustalania minimalnych lub sztywnych cen odsprzedaży (tzw. RPM);
• Podwójnej dystrybucji (dual distribution – gdy producent lub importer konkuruje z własnymi dystrybutorami, prowadząc również bezpośrednią dystrybucję tych samych towarów);
• Klauzul największego uprzywilejowania (MFN – czyli sytuacji, gdy warunki proponowane przez sprzedawcę drugiej stronie umowy nie są gorsze niż najkorzystniejsze warunki proponowane przez tego sprzedawcę komukolwiek innemu na rynku);
• Umów agencyjnych;
• Ograniczeń dotyczących handlu internetowego i działalności platform;
• Systemów dystrybucji selektywnej, wyłącznej i innych;
• Klauzul o zakazie konkurowania.

Zapraszamy do lektury kolejnych artykułów, w których, w ciągu najbliższych tygodni, omówimy najważniejsze zmiany wprowadzone w wybranych obszarach.

Przypisy

[1] Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

[2] Komisja Europejska.

[3] Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

[4] Rozporządzenie Komisji (UE) 2022/720 z 10.05.2022 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz. Urz. UE L 134 z 11.05.2022 r., s. 4).

[5] Por. art. 11 Rozporządzenia 2022/720.

[6] Por. art. 2 ust. 1 tego rozporządzenia.

[7] Poprzedni akt prawny regulujący tę materię to rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010 z 20.04.2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz. Urz. UE L 102 z 23.4.2010, s. 1). Obowiązywało ono do 31.05.2022 r.

[8] Por. art. 4 Rozporządzenia 2022/720.

[9] Por. art. 5 Rozporządzenia 2022/720.

[10] Por. art. 10 Rozporządzenia 2022/720.