Cena jest podstawowym kryterium konkurowania przedsiębiorców na większości rynków. Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach różne rodzaje promocji cenowych (bonusów, rabatów) przyciągają wielu potencjalnych nabywców. Swoboda ustalania ceny przez przedsiębiorcę jest standardem w gospodarce rynkowej i może podlegać ograniczeniu tylko w szczególnych przypadkach wynikających z przepisów prawa (np. taryfy energetyczne).

Samodzielnie ustalaj ceny

Równocześnie jednak, ustalając ceny swoich produktów lub usług, przedsiębiorca powinien czynić to samodzielnie, niezależnie od innych podmiotów, np. swoich konkurentów czy kontrahentów, dostawców lub dystrybutorów. Zarówno wspólne ustalanie cen pomiędzy konkurentami, jak i narzucanie cen swoim dystrybutorom (lub zgodna z takie narzucenie ze strony dostawcy) są zmową zakazaną przez prawo antymonopolowe – tzw. porozumieniami ograniczającymi konkurencję. Podstawą tego zakazu są przepisy polskiej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 6) oraz prawa unijnego (art. 101 TFUE). Za naruszenie tych zakazów grożą wysokie kary finansowe – do 10 proc. obrotu dla przedsiębiorcy, a także do 2 mln złotych dla menadżerów zaangażowanych w zmowę cenową firm.

Zakazane zmowy cenowe – czym są

Zakaz zawierania zmów cenowych pomiędzy konkurentami (karteli czy inaczej porozumień horyzontalnych), ma charakter bezwzględny (nie podlegający wyjątkom), a kary nakładane za takie naruszenia przez Prezesa UOKiK idą w dziesiątki a nawet setki milionów złotych.

Prezes UOKiK regularnie nakłada kary również za ustalanie cen w relacjach pomiędzy dostawcą określonego produktu a jego dystrybutorami (tzw. porozumienia wertykalne). Zmowy cenowe w tym obszarze dotyczą najczęściej narzucania dystrybutorom cen odsprzedaży. Najczęściej są to minimalne lub stałe (sztywne) ceny odsprzedaży, do których przestrzegania zobowiązuje się dystrybutor będący niezależnym od dostawcy przedsiębiorcą.

Zmowa cenowa może przybrać również inną, bardziej ukrytą postać np.

• umowy ustalającej marże dystrybucji,
• ustalenia maksymalnego poziomu upustu, jakiego może udzielić dystrybutor,
• uzależniania przyznania rabatu lub zwrotu kosztów promocji od przestrzegania wymaganego poziomu cen,
• wiązania wymaganej ceny odsprzedaży z cenami obowiązującymi u konkurentów.

W skrajnych przypadkach przejawem zakazanej zmowy mogą być pogróżki, zastraszanie, ostrzeżenia, a nawet ograniczanie dostaw lub rozwiązanie umowy w razie nieprzestrzegania wymaganego poziomu cen.

Przedsiębiorco, waż ryzyka

Ściganie zmów cenowych jest priorytetem urzędów antymonopolowych na całym świecie. Mając to na względzie, w celu minimalizowania ryzyka dopuszczenia się nielegalnej praktyki, a w konsekwencji dotkliwej kary finansowej oraz strat wizerunkowych, warto być ostrożnym w relacjach z konkurentami. Dotyczy to w pierwszej kolejności jakiejkolwiek wymiany informacji o aktualnych lub przyszłych cenach (lub składnikach cen) lub koordynowania cen z konkurentami.

Również ustalanie cen w umowach dostawca-dystrybutor jest zakazane i grozi wspomnianymi wyżej karami. Mając to na względzie, wielu przedsiębiorców, wprowadzając nowe systemy dystrybucyjne lub dokonując w nich modyfikacji, korzysta z analizy ryzyka antymonopolowego, aby zminimalizować możliwość uznania ich przez UOKiK za zakazaną zmowę cenową.