W dniu 7 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej[1] („ustawa lombardowa”). Główny cel ustawy to uregulowanie wykonywania działalności lombardowej i zabezpieczenie konsumentów przed nieuczciwymi praktykami lombardów, w szczególności poprzez określenie zasad wykonywania działalności lombardowej, zasad udzielania konsumenckiej pożyczki lombardowej oraz określenie skutków uchybień obowiązkom przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową.

Zasady wykonywania działalności lombardowej

Zawieranie umów konsumenckiej pożyczki lombardowej lub sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia lombardowego mogą być dokonywane wyłącznie przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową.

Działalność taka może być wykonywana w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z kapitałem zakładowym spółki co najmniej 50 tyś zł, pokrytym wyłącznie wkładem pieniężnym, a środki na pokrycie tego kapitału nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych. Jest to działalność regulowana i wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Rejestr prowadzi Komisja Nadzoru Finansowego.

Co również istotne, kontrolę przestrzegania przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową przepisów ustawy przeprowadza Inspekcja Handlowa, działając na podstawie ustawy o Inspekcji Handlowej.

Warto również wspomnieć o szczególnych zasadach reklamowania działalności lombardowej. Reklama takiej działalności może być prowadzona pod warunkiem umieszczenia w niej komunikatu wyraźnie wskazującego na wykonywanie działalności lombardowej.

Warunki zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej

Przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową przed zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej jest zobowiązany do przekazania konsumentowi (na formularzu według wzoru będącego załącznikiem do ustawy), na trwałym nośniku, w czasie umożliwiającym zapoznanie się z informacjami, szczegółowych danych oraz informacji dotyczących zarówno samego przedsiębiorcy zawierającego umowę jak również szczegółów zawieranej umowy, w tym między innymi informacji o całkowitym koszcie pożyczki, kwocie do spłaty, terminach zapłaty, zasadach rozpatrywania reklamacji (art. 7 ust. 1 ustawy lombardowej). Sama umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej zawierana jest w formie pisemnej pod rygorem nieważności na okres nie krótszy niż 7 dni. Treść tej umowy musi zawierać określone przepisami ustawy (art. 10 ustawy lombardowej) dane oraz informacje dotyczące przedsiębiorcy, konsumenta oraz szczegółów umowy. Do umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej dołącza się zdjęcie przedmiotu zabezpieczenia lombardowego.

Ustawa szczegółowo reguluje zasady wygasania zabezpieczenia lombardowego jak również okoliczności i warunki przejścia przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową (art. 11 ustawy lombardowej).

Warto zwrócić uwagę na znajdujące się w ustawie szczegółowe uregulowana dotyczące między innymi konsekwencji wcześniejszej całkowitej spłaty konsumenckiej pożyczki lombardowej  w postaci zmniejszenia całkowitego kosztu pożyczki (art. 12 ustawy lombardowej), ustalenie sposobu obliczania maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 13 ustawy lombardowej), ustalenie maksymalnej wysokości odsetek (art. 14 ustawy lombardowej), konsekwencje naruszenia przepisów w zakresie treści, pozaodsetkowych kosztów i odsetek od kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 15 ustawy lombardowej).

Umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej zawierana na odległość

Umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej zawierana na odległość uregulowana została również przepisami ustawy lombardowej. Warto bliżej przyjrzeć się tym przepisom z uwagi na różnice z uregulowaniami zawartymi w ustawie o prawach konsumenta[2], a dotyczącymi umów zawieranych na odległość.

Poza obowiązkami przedsiębiorcy prowadzącego działalność lombardową, o których była już mowa wcześniej, a które wynikają z art. 7 ust. 1, art. 10 ust. 1 ustawy lombardowej, na przedsiębiorcę nałożone są dodatkowe obowiązki informacyjne wobec konsumenta m.in. dotyczące opłat za transport, informowania o prawie odstąpienia od umowy, informowania o odsetkach należnych przedsiębiorcy wykonującemu działalność lombardową w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy.

Przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową jest obowiązany bez zbędnej zwłoki przekazać konsumentowi potwierdzenie zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość na trwałym nośniku, nie później niż w chwili wypłaty konsumentowi kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Odmiennie niż w ustawie o prawach konsumenta uregulowany został termin na odstąpienie od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej zawartej na odległość.  Konsument, który zawarł umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość, może w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem:

1) kosztów dostarczenia kwoty tej pożyczki i przedmiotu zabezpieczenia lombardowego, jeżeli konsument wybrał sposób tego dostarczenia inny niż najtańszy oferowany przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową,

2) odsetek za okres od dnia wypłaty kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej do dnia zwrotu przez konsumenta kwoty tej pożyczki,

3) kosztów sądowych lub kosztów na rzecz organów administracji publicznej, które nie podlegają zwrotowi, poniesionych przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową w związku z zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową jest obowiązany niezwłocznie przesłać konsumentowi na trwałym nośniku potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Obowiązki stron w przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość

Konsument dokonuje zwrotu kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej oraz kosztów i odsetek, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia złożenia przedsiębiorcy wykonującemu działalność lombardową oświadczenia o odstąpieniu od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, przy użyciu takiego samego sposobu, jak wybrany przez konsumenta sposób wypłaty kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej, chyba że przedsiębiorca wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami.

Natomiast przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową zobowiązany jest niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania zwrotu kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej oraz kosztów i odsetek, zwrócić przedmiot zabezpieczenia lombardowego, a w przypadku gdy ustanowienie zabezpieczenia lombardowego nastąpiło przez przeniesienie własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową:

1) przedmiot zabezpieczenia lombardowego staje się ponownie odpowiednio własnością konsumenta albo konsumenta i jego małżonka, albo konsumenta i osoby będącej współwłaścicielem tego przedmiotu bezpośrednio przed ustanowieniem zabezpieczenia lombardowego,

2) przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową jest obowiązany niezwłocznie:

1. zwrócić przedmiot zabezpieczenia lombardowego,
2. wystawić na żądanie odpowiednio konsumenta lub małżonka konsumenta, lub współwłaściciela potwierdzenie przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego.

W przypadku braku zwrotu przez konsumenta kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej oraz kosztów i odsetek, przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową dokonuje sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego w trybie określonym w ustawie.

Sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia lombardowego

Przepisy ustawy lombardowej chronią konsumentów, zapobiegając sytuacjom, w których przedsiębiorca prowadzący lombard przy wycenie przedmiotu zabezpieczenia mógłby celowo znacznie zaniżyć jego wartość i wypłacić niższą kwotę pożyczki lombardowej. W sytuacji braku zapłaty przez konsumenta całkowitej kwoty do spłaty, przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową może sprzedać przedmiot zabezpieczenia lombardowego. Ustawa wprowadza obowiązek przeprowadzenia aukcji elektronicznej kierowanej do nieograniczonego kręgu podmiotów. Brak obowiązku przeprowadzenia takiej aukcji dotyczy pożyczek lombardowych o wartości nie przekraczającej 500 zł.

Kwota uzyskana ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego jest uiszczana na rachunek bankowy przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową lub gotówką. Przedsiębiorca jest zobowiązany przekazać konsumentowi nadwyżkę, którą uzyskał wskutek sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia i musi zrobić to niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia.  Nadwyżka może zostać pomniejszona przez przedsiębiorcę o nie więcej niż 20% jej wysokości. Pozostała część nadwyżki jest zwracana konsumentowi.

Odpowiedzialność karna za naruszenie przepisów ustawy lombardowej

Za naruszenie przepisów ustawy lombardowej grozi odpowiedzialność karna, w trybie przepisów Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Odpowiedzialnością taką objęte jest  prowadzenie działalności lombardowej:

• bez wymaganego wpisu do rejestru,
• naruszenie regulacji w zakresie reklamy działalności lombardowej,
• naruszenie przepisów dotyczących sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego,
• naruszenie przepisów dotyczących ceny wywoławczej sprzedawanego przedmiotu zabezpieczenia lombardowego,
• naruszenie przepisów dotyczących zwrotu nadwyżki po sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego.

Pomoc dla klientów lombardów

Klienci lombardów mogą zwrócić się o pomoc Rzecznika Finansowego w przypadku problemów z rozpatrywaniem reklamacji lub egzekwowaniem roszczeń od przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową. Należy jednak zaznaczyć, że przepisów ustawy nie stosuje się do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie. W konsekwencji do umów zawartych przed 7 stycznia 2024 r. Rzecznik Finansowy nie będzie miał możliwości podjęcia przewidzianych prawem działań.

Należy również pamiętać o kompetencjach Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który może podejmować określone działania w przypadku stwierdzenia stosowania przez przedsiębiorcę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub stosowania we wzorcach umów niedozwolonych postanowień umownych. W przypadku stwierdzenia naruszenia, przedsiębiorcy grozi kara finansowa do 10 proc. obrotu[3]. Odpowiedzialność finansową mogą ponieść również osoby zarządzające.

Co musisz zrobić jeśli jesteś przedsiębiorcą prowadzącym lombard?

Przede wszystkim dokonać zgłoszenia swojej działalności do rejestru prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. W przepisach ustawy znajdziesz szczegółowe regulacje dotyczące złożenia wniosku (art. 39 ustawy lombardowej), możliwości prowadzenia działalności przez dokonaniem wpisu do rejestru (art. 57 ustawy lombardowej) oraz zasad używania oznaczenia „lombard” (art. 35 i 58 ustawy lombardowej).  Pamiętaj również o obowiązkach wobec konsumentów z którymi zawierasz umowy, w szczególności tych informacyjnych. Działanie niezgodne z przepisami może skutkować określonymi sankcjami ze strony takich organów jak Inspekcja Handlowa czy Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Przypisy

[1] Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej (Dz.U. poz. 1285).

[2] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2759).

[3] Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydawał już decyzje stwierdzające naruszenie zbiorowych interesów konsumentów w stosunku do przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową, gdzie naruszenia stwierdzane były miedzy innymi w oparciu o przepisy ustawy o kredycie konsumenckim: przykładowo decyzja nr RKR – 17/2015 z dnia 28 grudnia 2015 r. oraz decyzja  nr RBG -35/2012 z dnia 21 grudnia 2012 r.