W polskim ustawodawstwie wraz z początkiem tego roku zaimplementowane zostały przepisy mające na celu zwiększenie ochrony praw konsumentów, nazywane również Nowym Ładem Konsumenckim. Wdrażają one do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy Omnibus[1]. Wprowadzone zmiany dotyczą zarówno przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z handlem tradycyjnym jak i e-commerce, czyli sklepy internetowe. Część zmian reguluje warunki stosowanych przez przedsiębiorców promocji cenowych. Będzie o tym mowa w poniższym artykule.

Kilka słów o Omnibusie…

Implementowana do polskiego ustawodawstwa w dniu 1 stycznia 2023 r. dyrektywa Omnibus w swoim założeniu ma na celu osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Wprowadza między innymi specjalne warunki dotyczące transparentności w umieszczaniu opinii pochodzących od konsumentów, nowe uregulowania dotyczące informowania o obniżkach cen oraz plasowaniu produktów. Co istotne, wprowadza również zmiany w zakresie ciążących na przedsiębiorcach obowiązków informacyjnych oraz ustanawia zakaz wprowadzania do obrotu produktów o podwójnej jakości (czyli wprowadzania na rynek kilku krajów UE towarów pod jedną marką, łudząco do siebie podobnych, jednak istotnie różniących się składem lub właściwościami).

Implementacja dyrektywy wpłynęła na zmianę między innymi ustawy o prawach konsumenta[2], ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów[3], ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym[4] oraz ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług[5].

O tym jak ważne są wprowadzone zmiany informował na swojej stronie internetowej Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów[6].

Wyprzedaże po zmianach

Przed wprowadzeniem nowych regulacji niektórzy przedsiębiorcy nie zawsze byli uczciwi wobec konsumentów[7]. Obniżki cen bywały pozorne, a takie akcje jak Black Friday czy Cyber Monday[8] nie zawsze w praktyce oznaczały dla konsumentów super promocje. Zdarzały się sytuacje, że przedsiębiorcy podnosili ceny, żeby za chwilę dokonać „super obniżki”. Nowe przepisy mają przeciwdziałać takim sytuacjom. Wprowadzone zostały miedzy innymi zmiany warunków prezentowania cen w przypadku wyprzedaży. Kluczowy z tego punktu widzenia jest art. 4 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, zgodnie z którym w przypadku chęci zastosowania promocji przedsiębiorca musi wskazać obok obniżonej ceny towaru lub usługi, najniższą cenę tego towaru lub usługi w obowiązującą w okresie 30 dni poprzedzających wprowadzenie promocji.

Natomiast w sytuacji gdy towar jest w ofercie krócej niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie przedsiębiorca jest zobowiązany do umieszczenia informacji o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała od momentu rozpoczęcia oferowania towaru lub usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia promocji.

W przypadku stosowania obniżek produktów charakteryzujących się krótkim terminem przydatności lub ulegającym szybkiemu zepsuciu, obok informacji o obniżce, uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.

Warto również wspomnieć, że w przypadku sieci franczyzowych, udzielający franczyzy powinni poinformować franczyzobiorców relatywnie wcześniej o zastosowaniu promocji w sieci. Zastosowanie jej przez franczyzobiorców będzie również dotyczyło najniższej ceny w ciągu ostatnich 30 dni.

Czy do każdej obniżki ceny znajdą zastosowanie nowe regulacje?

Nie wszystkie mechanizmy obniżek cen podlegają nowym przepisom ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług.

Z ograniczeń wyłączone są między innymi sytuacje, gdy zastosowana promocja nie odnosi się do ogółu konsumentów, a jedynie do sprzedaży spersonalizowanych produktów lub towarów przeznaczonych do określonego grona odbiorców np. programy lojalnościowe przeznaczone dla osób subskrybujących platformę lub przynależnych do pewnego rodzaju klubów (sklepy internetowe oraz stacjonarne bardzo często oferują przynależność do klubów w zamian za możliwość otrzymania promocji, czy dostępu do określonego rodzaju towarów przed standardową sprzedażą).

Zmiany nie dotyczą również sprzedaży produktów w zestawach, a więc sytuacji gdy konsumenci są w stanie nabyć towary po niższej cenie, niż w przypadku pojedynczego zakupu produktów tzw. tying sale (transakcja wiązana).

Wyjątkiem od stosowaniu nowych regulacji jest również sprzedaż produktów lub usług w systemie punktowym, a więc polegającym na przyznawaniu konsumentom punktów, które mogą zostać  wykorzystane przez nich w przyszłości np. w postaci rabatów lub otrzymania produktu w zamian za pewną liczbę zebranych punktów.

Nowym regulacjom nie podlegają również standardowe zmiany cen, o których sprzedawca nie informuje jako o promocyjnych. Cena danego produktu zostaje zmieniona na metce i/lub półce, a klient nie wie, ile produkt kosztował wcześniej.

Również hasła promujące oferty sprzedażowe przez porównania będące ogólnymi oświadczeniami marketingowymi (np. najlepsze, najniższe ceny) nie podlegają w omawianym zakresie nowym regulacjom.

Obowiązki przedsiębiorcy a działania Prezes UOKiK

Zmiany powodują niemałe zamieszanie w zakresie prezentowania cen zarówno w sieci, jak i sklepach stacjonarnych. Część przedsiębiorców już realizuje nowe obowiązki, a inni są w trakcie wdrażania zmian.

Na zmianach przepisów z pewnością zyskują konsumenci, otrzymując informacje, które pomogą im w podejmowaniu decyzji zakupowych. Już pierwszy tydzień stosowania nowych regulacji obnażył pozorność niektórych promocji i sztuczne obniżanie cen, które bez promocji okazały się niższe niż w „cenach promocyjnych”.

Warto podkreślić, że już teraz Prezes UOKiK zapowiada pierwsze kontrole przedsiębiorców, których celem będzie sprawdzenie stopnia dostosowania się przedsiębiorców do nowych regulacji. Od początku roku UOKiK sprawdził ok. 40 stron internetowych przedsiębiorców działających w sektorze e-commerce w różnych branżach: odzież, kosmetyki, obuwie, sprzęt sportowy, sprzęt elektroniczny, platformy internetowe. Do wszystkich tych podmiotów zostały skierowane wystąpienia z prośbą o zajęcie stanowiska co do poprawności wdrożenia przepisów dotyczących najniższej ceny[9].

W przypadku niezrealizowania ustawowych obowiązków związanych z zasadami uwidaczniania promocyjnych cen, przedsiębiorcy muszą również uważać na kary, do których nakładania jest uprawniona Inspekcja Handlowa. W razie stwierdzenia przez organ nieprawidłowości, kara ta wynosi do 20 tyś zł. Jeśli dochodzi do dalszego, wielokrotnego uchylania się od wykonywania obowiązków, organ może nałożyć na przedsiębiorcę kolejna karę w wysokości do 40 tyś. zł.

Nieuczciwe działania przedsiębiorców stanowią również pole do działania Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych.

Trzeba pamiętać, że Prezes UOKIK za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Również na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem, w przypadku stwierdzenia praktyki samego przedsiębiorcy,  może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 2 mln zł.

Przypisy:

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (Dz. Urz. UE L 328 z 18.12.2019, s.7)

[2] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 287 z późn. zm.).

[3] Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 275).

[4] Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2070).

[5] Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 178).

[6] https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19189&news_page=1

[7] Warto zapoznać się z Zawiadomieniem Komisji dot. Wytycznych dotyczących wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom (Tekst mający znaczenie dla EOG) (2021/C 526/02)

[8] Komunikat Prezesa UOKiK z 19 listopada 2021 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=18027.

[9] Komunikat Prezesa UOKiK z 16 stycznia 2023 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19234.