W dniu 1 stycznia 2023 r. weszły w życie przepisy implementujące dyrektywę Omnibus. Zmieniono między innymi ustawę o informowaniu o cenach towarów i usług. O zmianach w przepisach konsumenckich, Dyrektywie Omnibus oraz Dyrektywie towarowej i cyfrowej pisaliśmy już na początku stycznia br.  jak również w kolejnym artykule poświęconym ogólnym zasadom obniżek cenowych. W maju br. ukazały się oczekiwane zarówno przez przedsiębiorców, jak również konsumentów Wyjaśnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK) dotyczące obniżek cenowych. Dokument jest dosyć obszerny, zatem warto w „telegraficznym skrócie” wydobyć z niego najbardziej istotne kwestie. Temat jest szczególnie aktualny w związku z ostatnim (10 lipca 2023r.) komunikatem Prezesa UOKiK informującym o pierwszych zarzutach dla czterech przedsiębiorców w związku z błędnym prezentowaniem promocji[1]. W serii artykułów dotyczących obniżek cenowych odpowiemy na szereg najczęstszych pytań przedsiębiorców. Kto jest zobowiązany do informowania o obniżce ceny? W jakich okolicznościach istnieje obowiązek informowania o obniżce? W jaki sposób informować o obniżce? To tylko niektóre z nich. Poniżej zapraszamy do lektury części pierwszej.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż Wyjaśnienia Prezesa UOKiK są jedynie interpretacją obowiązujących przepisów dokonaną przez ten organ, a przedsiębiorcy mogą się nimi posiłkować, natomiast nie są zobligowani do ich rygorystycznego przestrzegania. Należy jednak zauważyć, że Wyjaśnienia zawierają wskazówki, które mogą okazać się pomocne w ocenie stanowiska Prezesa UOKiK, który podejmuje działania wobec konkretnych przedsiębiorców, kwestionując prezentowane przez nich obniżki cenowe. Można więc oczekiwać, że postępowanie zgodne z Wyjaśnianiami powinno pomóc uniknąć ewentualnych zarzutów naruszenia prawa, postępowań administracyjnych i kar finansowych dla firm i ich menedżerów.

Kto jest zobowiązany do informowania o promocyjnej obniżce ceny?

• Każdy przedsiębiorca, który ma obowiązek zapewnić, aby w miejscu sprzedaży i świadczenia usług, a także w miejscu ich reklamowania uwidocznione były ceny towaru lub usługi;
• Platformy handlowe i porównywarki cenowe, jeśli udostępniają sprzedawcom narzędzia do prezentowania obniżek (obowiązek ten nie spoczywa natomiast na pośrednikach, którzy zapewniają jedynie środki do sprzedaży towarów, bez udostępniania narzędzi do informowania o obniżkach cen);
• Przedsiębiorcy, którzy prowadzą równolegle sprzedaż nastawioną na przedsiębiorców, ale konsument również może dokonać u nich zakupów;
• Przedsiębiorcy działający w sieciach franczyzowych, partnerskich lub spółdzielniach;
• Przedsiębiorcy mający siedzibę poza UE, którzy kierują swoją sprzedaż do konsumentów w Polsce.

Przepisów dotyczących prezentowania informacji o najniższej cenie towaru lub usługi z 30 dni przed obniżką nie stosuje się do informowania o cenach w obrocie między osobami fizycznymi (gdy żadna z nich nie jest przedsiębiorcą). Jeśli więc jako osoba fizyczna wystawiamy na jednym z popularnych portali sprzedażowych określone przedmioty (zazwyczaj używane), to nawet, gdy po jakimś czasie obniżamy cenę danego przedmiotu a potencjalny nabywca widzi, że cena została obniżona, nie jesteśmy zobligowani do podawania jej najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed obniżką.

Definicja ceny i towaru

Ceną towaru i usługi, zgodnie z przepisami ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, jest wartość wyrażona w jednostce pieniężnej, którą kupujący jest zobligowany zapłacić za nabywany towar lub usługę.

Natomiast towar w rozumieniu przepisów ww. ustawy to rzecz, energia oraz prawa majątkowe zbywalne. Majątkowe prawa zbywalne to w szczególności treść cyfrowa (np. e-book, gra komputerowa na telefon). Usługa w rozumieniu ustawy o informowaniu o cenach to czynność świadczona odpłatnie, wymieniona w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej.

Promocyjne obniżki cen

Obowiązek poinformowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką powstaje dopiero w sytuacji zakomunikowania obniżki konsumentom. Sytuacja, w której przedsiębiorca zmniejsza cenę, ale nie komunikuje tego, a towar lub usługa jest opatrzony jedną ceną, nie tworzy po stronie przedsiębiorców dodatkowych obowiązków informacyjnych.

Warto przyjrzeć się bliżej sformułowanej przez Prezesa UOKiK liście komunikatów kierowanych do konsumentów, które będą traktowane jako obniżka. Według Prezesa UOKiK są to:

• komunikaty przekazywane słownie (np. w reklamie radiowej, telewizyjnej),
• komunikaty graficzne oraz
• połączenie obu tych wariatów, a w szczególności:
  • posługiwanie się sformułowaniami informującymi o obniżce np. „okazja (cenowa)”, „promocja”, „wyprzedaż”, „rabat”, „zaoszczędź”, „taniej/korzystniej o…”, „Black Friday”,
  • prezentowanie znaku %, w szczególności z konkretną liczbą i znakiem „-„, np. -20%,
  • przekreślenie ceny,
  • używanie szczególnej kolorystyki, zwłaszcza rzucającej się w oczy, np. czerwonej, żółtej, pomarańczowej,
  • zestawienie ceny wyższej z niższą,
  • rabaty wynikające z kodu promocyjnego dotyczące konkretnych produktów lub ich grup (dotyczy zarówno kodów rabatowych generalnych jak i zindywidualizowanych, ponadto zdaniem Prezesa UOKiK przy ocenie, czy przedsiębiorca musi poinformować o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką, nie ma znaczenia, ilu konsumentów otrzymało kod, jaka jest liczba produktów objętych obniżką, czy kod jest automatycznie wpisywany na stronie internetowej oraz czy też konsument musi wpisać go samodzielnie. Bez znaczenia pozostaje również etap, na którym dochodzi do wpisania kodu),
  • rabaty dla uczestników programów lojalnościowych (subskrybentów newslettera itp.) dotyczące konkretnych produktów lub ich grup (obniżki w ramach programów lojalnościowych zarówno generalne jak i zindywidualizowane należy traktować jako informację o obniżeniu ceny i każdorazowo uwidocznić najniższą ceną z 30 dni przed obniżką).

Uwaga na możliwe praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów!

Przedsiębiorca musi pamiętać nie tylko o konieczności komunikowania konsumentom informacji o obniżkach cen, ale również unikać działań niejednoznacznych, które mogą zostać uznane za wprowadzające konsumentów w błąd i w następstwie tego uznane za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. W przypadku stosowania takich praktyk przedsiębiorcy grozi kara finansowa do 10 proc. obrotu, a jego menadżerom do 2 mln zł (do 5 mln w przypadku instytucji finansowych).

Stosowanie znaku %

Prezes UOKiK wskazuje w swoich Wyjaśnieniach, iż w przypadku, gdy użyty w komunikacie marketingowym znak % nie jest powiązany z konkretnym produktem, obowiązek informowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką na tym etapie nie powstaje. Podkreśla jednak, że w takim przypadku w ofercie przedsiębiorcy muszą się znaleźć produkty objęte taką promocją i prawidłowo oznaczone (z wymogiem podania najniższej ceny z 30 dni przed obniżką). W przeciwnym wypadku taki przekaz może zostać uznany za wprowadzający w błąd poprzez wywoływanie u konsumentów przekonania o promocji, której w rzeczywistości nie ma.

Umieszczanie zdjęć produktu z informacją o obniżce

W przypadku, gdy informacja o promocji prezentowana jest na tle zdjęcia jakiegoś produktu, produkt ten powinien być oferowany z komunikowaną obniżką, podobnie jak inne produkty z danej grupy objęte komunikatem, o ile przedsiębiorca nie informuje o ograniczeniach promocji tylko do pewnych kategorii tych produktów. Przykładowo, jeśli przedsiębiorca umieszcza na swojej stronie internetowej informację „kozaki -50%” oznacza to, że każde buty oferowane jako kozaki powinny obok ceny sprzedaży prezentować najniższą cenę z 30 dni przed obniżką. Jeśli wolą przedsiębiorcy byłoby jednak zawężenie promocji tylko do określonych kozaków, np. danej marki, taka informacja powinna zostać jasno zakomunikowana, np. „kozaki marki X -50%” (w tym przypadku należy pamiętać, że informacji o obniżce w każdym przypadku jej prezentowania powinna towarzyszyć cena sprzedaży oraz najniższa cena z 30 dni przed obniżką). Jeśli przedsiębiorca użyje ogólnych komunikatów, sugerujących, że cała oferta danego produktu objęta jest promocją, po czym zastosuje ją tylko do wybranych produktów, to taki przekaz marketingowy może być uznany za wprowadzający w błąd i stanowić nieuczciwą praktykę rynkową.

Umieszczanie informacji „do -x%”

W przypadku posługiwania się określeniem np. „do -20% na kozaki” towar prezentowany w ramach takiego komunikatu marketingowego powinien być objęty przedstawioną obniżką, w przeciwnym razie reklama może wprowadzać w błąd. Do wprowadzenia w błąd może dojść również wtedy, gdy w rzeczywistości jedynie niewielka część oferty reklamowanej jako promocja jest objęta obniżką. Takie praktyki nie stanowią naruszenia ustawy o informowaniu o cenach, mogą jednak stanowić nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd.

Stosowanie przekreśleń

W sytuacji, gdy przekreślona cena nigdy nie obowiązywała w ofercie danego przedsiębiorcy, to takie działanie może wprowadzać konsumentów w błąd i zostać uznane za nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd.

Używanie kolorów

Problematyczne i uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów może okazać się żonglowanie kolorystyką towarzyszącą promowanym produktom. Jeśli przykładowo sprzedawca czerwonym kolorem oznacza cenę promocyjną, a następnie wykorzystuje tę samą kolorystykę w reklamie internetowej promując towary lub usługi bez rabatu, to takie działanie może stwarzać u konsumentów wrażenie obniżki ceny, a tym samym stanowić działanie wprowadzające w błąd. Tak jak stwierdza to Prezes UOKiK, sprzedawca powinien być konsekwentny. Jeśli przykładowo na czerwonej wywieszce przedstawia obniżki (informując o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką), nie powinien w taki sam sposób wyróżniać innych ofert, np. promocji wiązanych typu 2+1 gratis, oznaczeń dla produktów własnych itp. Stosowanie takich samych oznaczeń dla różnych technik promowania przewagi marketingowej może wprowadzać w błąd.

Kiedy przedsiębiorca nie ma obowiązku informowania o najniższej cenie z ostatnich 30 dni przed obniżką?

Poniżej przykładowe sytuacje w których przedsiębiorca nie będzie zobligowany do informowania o najniższej cenie z ostatnich 30 dni przed obniżką:

• obniżenie ceny produktu lub usługi bez informowania o tym fakcie konsumentów (konsument widzi jedną cenę i nie ma świadomości, że produkt jest przeceniony),
• przyznanie konsumentowi dokonującemu zakupu kodu rabatowego, który nie dotyczy konkretnego towaru lub usługi i możliwy jest do zrealizowania na zakup dowolnego produktu/usługi przy kolejnych zakupach,
• przyznanie punktów rabatów dla uczestników programów lojalnościowych, które nie dotyczą konkretnego towaru lub usługi i umożliwienie wymiany tych punktów na dowolny towar lub usługę, które objęte są tym programem,
• przy ofercie warunkowej lub wiązanej, w ramach której przedsiębiorca nie podaje informacji o obniżeniu ceny konkretnego towaru, np. „kup produkty za 100 zł, otrzymasz 10% upustu na zakupy”, „kup dwa produkty, trzeci gratis”,
• przy porównaniu ceny oferowanego produktu lub usługi z ceną rekomendowaną przez producenta,
• przedstawienie ceny np. w ramach porównania abonamentu miesięcznego w odniesieniu do subskrypcji miesięcznej i rocznej.

W drugiej części omówię między kwestie dotyczące promocyjnych obniżek cen dotyczących towarów szybko psujących lub z krótkim terminem przydatności, towarów pod koniec terminu przydatności oraz towarów oferowanych w okresie krótszym niż 30 dni.

Przypisy:

[1] https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19716